پژوهش در سالی كه گذشت،
از پلمب مراكز فروش پایان نامه تا ابلاغیه رئیس جمهور
مطب نما: كارهای پژوهشی كشور در سالی كه گذشت در چارچوب طرح های تحقیقاتی، پایان نامه ها، رساله های دكتری و ارائه آنها در كنگره ها و همایش های مختلف مورد پیگیری قرار|گرفت. در سال 1398 هم به سیاق سال های اخیر، پژوهشگران از مضیقه بودجه برای پیشبرد تحقیقات گلایه كردند و گاهی از بی اخلاقی های حاكم بر فضای پژوهشی گفتند. با این وجود بالاخره در سال قبل سازوكارهای قانونی برای مقابله با تخلفات علمی مشخص شد و ماموریت دانشگاه ها در این عرصه تعیین شد.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، مرداد ۱۳۹۸، بخشنامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی تصویب گردید تا گام های ابتدایی برای مقابله با تخلفات علمی از طرف دولت برداشته شود. بنا بر این بخشنامه، دانشگاه ها مكلف شدند دروسی را در جهت احترام به حقوق مالكیت فكری در برنامه های درسی بگنجانند و بر رعایت حقوق مالكیت فكری در آثار علمی، پایان نامه ها و رساله های دانشجویی نظارت كنند.
علاوه بر آن، در این بخشنامه جزئیات مجازات ناقضان حقوق مالكیت فكری هم بیان شد و اینگونه اعلام گردید كه مقرر است دانشگاه ها كارگروه هایی برای رعایت اخلاق پژوهش تشكیل دهند و پیشگیری را مقدم بر درمان عملی كنند چونكه برخی مسئولان دانشگاه ها معتقدند قسمتی از تخلفات پژوهشی به این دلیل رخ می دهد كه دانشجویان و استادان با مصادیق تخلف ها آشنا نیستند. بدین سبب مسئولان دانشگاه های مختلف یكی از اهداف خودرا برگزاری كارگاه هایی برای معرفی این مصادیق عنوان كردند.
با این وجود به نظر می آید، ابلاغ این بخشنامه هم به مانند برخی طرح ها چون پلمب دفاتر پایان نامه نویسی چندان گره ای از مشكلات پژوهش باز نكند. حتی شاید همین مورد سبب شده كه برخی دانشگاه ها به فكر پاك كردن كامل صورت مسئله بیفتند و دوره های كارشناسی ارشد آموزش محور را تبلیغ كنند كه دیگر نیازی به اقدامات سفت و سخت برای مقابله با تخلف های پژوهشی نباشند.
رعایت حقوق دانشجو در پژوهش ها هم از مسائلی بود كه در سال ۹۸ مورد توجه قرار گرفت. در سالی كه گذشت، به دنبال شكایت یكی از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی درباب قسمتی از شیوه نامه نظارت بر اجرای دوره دكترای آموزشی ـ پژوهشی این دانشگاه، رای به ابطال قسمتی از تبصره یك ماده ۱۱ این شیوه نامه داده شد. ماجرا از این قرار بود كه بر طبق این شیوه نامه، تنها مقالاتی برای ستاندن مجوز دفاع قابل قبول هستند كه در آنها استاد راهنما بعنوان نویسنده مسئول معرفی شده باشند.
در همین رابطه، در بهمن ماه ۹۸، از بخشنامه مالكیت فكری دانشگاه های علوم پزشكی هم رونمایی گردید و در مراسم رونمایی از آن، قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت اظهار داشت: در ارتباط با پایان نامه ها باید این مساله را در نظر داشت كه حقوق پایان نامه اگر از گرنت استاد نباشد، به دانشجو و رزیدنت برمی گردد و اگر قرار باشد جایزه ای بدهند، صاحب آن دانشجو و رزیدنت است؛ در این عرصه مشكل جدی داریم و بسیاری از اوقات حقوق دانشجو رعایت نمی گردد.
از دیگر اتفاقات قابل توجهی كه در سال قبل در حوزه پژوهش رخ داد آنكه در زمستان ۹۸، رئیس مركز تحقیقات بیماری های گوارش و كبد دانشگاه علوم پزشكی بقیة الله (عج) با انتشار نامه ای گلایه آمیز از انجمن سردبیران نشریات علوم پزشكی كناره گیری كرد و در گفت و گو با ایسنا ادعا نمود كه متولیان پژوهش خود تخلف پژوهشی می كنند و سامانه نیماد شفاف نیست. در پاسخ به ادعاهای دكتر سید موید علویان، روابط عمومی معاونت تحقیقات وزارت بهداشت در جوابیه ای كه در اختیار ایسنا قرار داد ادعا نمود شفافیت نیماد صددرصد است. اما به هر صورت این مساله برای مدتی از سال به یكی از حاشیه های پژوهشی تبدیل گشته و از جانب دو طرف نظریات مختلفی به همراه داشت.
از زیر سایه بی اخلاقی های پژوهشی كه خارج شویم، در سالی كه گذشت دانشگاه صنعتی اصفهان بعنوان اولین دانشگاه ایرانی به عضویت مركز پژوهش های هسته ای اروپا(سرن) درآمد. چندی بعد، معاون پژوهشی وزیر علوم هم در سی و چهارمین نشست معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه های بزرگ كشور، یكی از راهبردهای اساسی وزارت علوم را حضور و مشاركت دانشمندان ایرانی در پژوهش های علمی بزرگ همچون مركز پژوهش های هسته ای اروپا عنوان نمود. ادعایی كه باید دید در سال ۱۳۹۹ در امتداد تحقق آن چه گام هایی برداشته می شود.
وزیر بهداشت در سال گذشته، درخواست هایی را از پژوهشگران علوم پزشكی بیان نمود. دكتر سعید نمكی اظهار داشت: از همه همكاران خود در دانشگاه های علوم پزشكی درخواست می كنم در حوزه پژوهش به دنبال یك هم افزایی و حل مشكلات مردم و گره گشایی از مشكلات جامعه باشند. آموزش ها و همین طور پژوهش های ما باید بتواند گره ای از مشكلات نظام ارائه خدمت باز كند.
نمكی از مسئولان دانشگاه ها خواست برای سال ۹۹ برای وی پروپوزالی در زمینه تجمیع و هم افزایی مراكز پژوهشی دانشگاه ها ارائه بدهند. بدین سبب باید دید آیا خواسته ی وزیر در سال ۹۹ محقق میشود یا خیر.
همین طور در این مدت ایران جایگاه ۱۵ جهان را در تولید علم و انتشار مقاله حفظ كرد تا همچنان فاصله ی میان انتشار مقاله و تبدیل آن به فناوری در این كشور مشهود باشد. معاون سابق پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی پیش تر در این زمینه اظهار داشته بود: « نسبت تعداد مقالات به یك ثبت اختراع در آلمان ۱۱۳ برابر ایران است.» هر چند كه وزیر علوم گفته است ما در شروع راه فناوری هستیم و نباید خودرا با كشور های پیشرفته مقایسه كنیم؛ یعنی هر چند كج دار و مریز توانسته ایم در تحقیقات از بعد كمی جایگاه خوبی پیدا نماییم اما این تحقیقات در راه تبدیل شدن به فناوری با چالش های روبه رو هستند.
سال گذشته، چندین مركز تحقیقات و پژوهشكده هم افتتاح شد كه از آن جمله می توان به مركز مطالعات میان رشته ای در زنجان، مركز تحقیقاتی چرم و كفش در دانشگاه آزاد تبریز، مركز تحقیقات مدیریت فناوری در صنعت برق در دانشگاه تفرش و پژوهشگاه مشترك نهج البلاغه در اصفهان اشاره نمود.
اگر بخواهیم به صورت اجمالی نگاهی به اخبار خوب حوزه پژوهش در سالی كه گذشت داشته باشیم، یكی از مهم ترین آنها، آزادی پژوهشگر ایرانی حوزه سلول های بنیادی از زندانی در آمریكا است. ۱۶آذر سال ۱۳۹۸، دكتر مسعود سلیمانی بعد از ۱۴ ماه حبس ظالمانه به علتی نامعلوم، آزاد شد و به كشور بازگشت.
در سال ۹۸، چندین مقاله از پژوهشگران ایرانی در نشریات معتبری چون لانست منتشر گردید و برمبنای آمار انتشار یافته توسط موسسه "كلاریویت آنالتیكس" ۱۲ پژوهشگر وابسته به موسسات علمی كشورمان در جمع تاثیرگذارترین پژوهشگران در پیشرفت علم و فناوری شناخته شده اند. در سال ۲۰۱۹، حدود ۶۰ هزار مقاله ایرانی در اسكوپوس منتشر گردید و رتبه ایران در تولید مقالات یك درصد برتر ۱۶ بود.
سال ۱۳۹۸، باتوجه به تحریم های اقتصادی كه بر حوزه پژوهش هم در ابعاد مختلف تاثیر گذاشته بودند با چالش های بسیاری طی شد، از طرف دیگر پژوهشگران در سالی كه گذشت با مشكلاتی رو به رو بودند كه احیانا ارتباطی با تحریم ها ندارد. مواردی كه همچون بی اخلاقی های حاكم بر پژوهش كه گفته شد از آن جمله است، شاید دیگر كلیشه ای به نظر بیاید اما مطابق هر سال امیدواریم با شروع سال جدید، تصمیمات جدی برای رعایت اصول اخلاقی پژوهش و پشتیبانی از پژوهش های كاربردی گرفته شود تا شاید پژوهشگران بتوانند با تحقیقاتشان قسمتی از مشكلات كشور را برطرف كنند.
منبع: مطب نما
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب