در پژوهشی درباره سینما بررسی شد
سهم سینمای پس از انقلاب از موضوعات اجتماعی
به گزارش مطب نما پژوهشگران در مطالعه ای به بررسی فیلم های پرمخاطب و اجتماعی ایرانی كه پس از انقلاب انتشار یافته بودند پرداختند و مهم ترین مسائل اجتماعی هر دهه را كه در این فیلم ها نمایش داده شده بود مشخص كردند.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، یکی از مهم ترین عرصه های بازنمایی مسائل اجتماعی، سینماست و شناخت مسائل اجتماعی در قاب تصویر، بخصوص در آثار سینمایی می تواند به کاستن ابهام های روندشناختی در حوزه مسائل اجتماعی، کمک فراوانی کند چونکه فیلم های سینمایی منبع فرهنگی مهمی برای درک ماهیت و علل انحرافات اجتماعی هستند. محققان در پژوهشی با عنوان " بازنمایی مسائل اجتماعی در سینمای بعد از انقلاب اسلامی ایران" این مورد را بررسی نموده اند.
این پژوهش که توسط یاسر رستگار، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان، احسان آقابابایی، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان و زهرا راسخی، کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان انجام شده است.
«مبانی نظری این مقاله، در بردارنده دو دسته نظریه های کلاسیک و مدرن سینماست. منظور از سینمای کلاسیک، دوره ای تاریخی از سینماست که از پیدایش تا ۱۹۶۰ تداوم داشت. دو دیدگاه متفاوت در این دوره حاکم است. نخست دیدگاه فرمالیست ها که فیلم را یکی از اشکال هنر معرفی می کردند و دومی دیدگاه رئالیست ها. آنها بیشتر به واقعیت های مطرح شده در فیلم ها توجه می کردند و برخلاف فرمالیست ها اعتبار و اهمیت سینما را در قرابت و نزدیکی آن با واقعیت می دانستند.»
محققان این پژوهش درباره نظریه های مدرن می گویند: « اندیشمندان علوم اجتماعی از زاویه های مختلفی به رابطه سینما و جامعه نگاه کرده اند. این دیدگاه ها گاه جنبه کلان و گاه جنبه خرد داشته اند.»
در این پژوهش بعد از بیان دیدگاه های مدرن به سینما، گفته می شود که در این مقاله، فرض را بر اساس نظریه های کلاسیک سینما گذاشته اند به این مفهوم که سینما، واقعیت اجتماعی را بازنمایی می کند. این بازنمایی مطلق نیست؛ اما مسائل اجتماعی ایران در بطن روایت فیلم های سینمایی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم نمایش داده می شود و صرف نظر از ملاحظات سیاسی، گریزی از نمایش آن نیست.
در این پژوهش، جهت بررسی مسائل اجتماعی در سینما از روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی استفاده می شود. در این مطالعه، ۳۷ فیلم پرمخاطب سینمای بعد از انقلاب به شیوه نمونه گیری هدفمند بعنوان حجم نمونه انتخاب|شد و فیلم هایی انتخاب شده اند که از نظر فروش و جذب مردم به سینماها از اقبال خوبی برخوردار بوده اند. چونکه فروش زیاد و استقبال مردم، نشانه ای از ایجاد رابطه بین متن فیلم با بیشتر مردم است.
نام فیلم های بررسی شده، در جدول زیر آمده است:
در این مقاله آمده است: « تکنیک تحلیل بدین صورت است که در گام نخست، فیلم ها با دقت و به صورت کامل مشاهده شد؛ سپس سکانس های مساله دار با عنایت به رمزگان کلامی(دیالوگ ها)، رمزگان اندامی(حرکات و ظاهر بازیگران، حالات چهره و غیره)، رفتار و ظاهر نقش ها، نوع پوشش آنها و موارد دیگر به صورت هدفمند انتخاب و نوشته شده اند؛ بعد از آن با عنایت به مسائل موجود در سکانس های مختلف، مسائل اجتماعی کدگذاری شدند.»
نویسندگان این مقاله می گویند: « با این روش، کدهای سایر دهه ها و شباهت ها و تفاوت های هر دهه با یکدیگر مقایسه و روند حرکت مسائل در طول چهار دهه بررسی و در نهایت مقوله مرکزی هر دهه با عنایت به کدگذاری ها و مقایسه ها با دهه های پیشین مشخص شد.»
یافته های این تحقیق نشان می دهد، مهم ترین گونه فیلم های دهه شصت سینمای جنگ، سینمایی عاری از مساله اجتماعی و مردانه است که در آن، خانواده به حاشیه رانده می شود. در کنار مساله محوری جنگ، که گفتمان قالب این دهه است، مسائل فرعی دیگری هم وجود دارند که بیان آنها هم فضای دهه ۶۰ را به صورت دقیق تری بازنمایی کند. بدین ترتیب به مسائل فرعی شامل مسئه قاچاق مواد مخدر، گروه های حزبی و خانواده های طبقه متوسط نوظهور هم در این پژوهش توجه شده است.
عموم مسائل اجتماعی در سینمای پرمخاطب دهه هفتاد به زنان و مسائل در رابطه با آنها مثل تابوشکنی، موقعیت و نقش های اجتماعی جدید، افزایش آگاهی و تحصیلات آنان توجه می کند. مسائل دیگری چون قاچاق دارو، اعتقادات به خرافه و جادو، مهاجرت و تبعات آن، خودکشی و اسیدپاشی در این دوره نمایش داده می شود.
در دهه هشتاد، تمامی فیلم های پرمخاطب در جامعه مدرن و حول خانواده های طبقه متوسط بازنمایی می شوند و چالش های خانواده های این طبقه را نشان می دهند. در همه این فیلم ها طلاق یا اتفاق افتاده است و یا تصمیم به انجام دادن آن وجود دارد اما بنا به دلایلی صورت نمی گیرد. همینطور ارزش های پیشینی چون تقدس روحانیت، تقدس جنگ، تقدس رزمندگان و قوانین اسلامی به چالش کشیده شده است.
شرایط اقتصادی و سیاسی جامعه در دهه نود تا حدی با دهه های پیشین متفاوت می باشد. رکود اقتصادی در این دهه و شرایط نسبتا پایدار سیاسی کشور پس از بحران های اواخر دهه هشتاد، سینما را به ساحت های اجتماعی با بحران های ناشی از مسائل اقتصادی پیوند زده است. در فیلم های دهه نود، انباشت مسائل دیده می شود؛ مسائلی که سینما به آنها با جسارت بیشتری نسبت به دهه های پیشین توجه کرد و مسائل بحرانی جامعه مانند اسیدپاشی و تجاوز مطرح شدند.
این مقاله در چهارمین شماره ی هشتمین سال نشریه پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران انتشار یافته است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب