در یك مطالعه بررسی شد
زنان حامله در مورد غربالگری جنین چقدر آگاهی دارند؟
مطب نما: بررسی های یک مطالعه نشان داد که آگاهی کلی زنان حامله در مورد غربالگری قبل از تولد، سندرم داون و آمنیوسنتز زیاد نیست و دسترسی به منابع اطلاعاتی برای تصمیم گیری آگاهانه والدین ضرورت داد.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱)، سندرم ادوارد (تریزومی ۱۸) و... اختلالاتی هستند که به سبب اضافه یا کم بودن تعداد کروموزوم ها اتفاق می افتد و احتمال بروز آنها با بالا رفتن سن مادر، افزایش می یابد. سندرم داون، شیوع زیادی دارد، بنا بر این از اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی غربالگری برای تشخیص سریع و تخمین خطر بروز این اختلال با بهره گیری از سن مادر، استفاده شد.
غربالگری قبل از تولد، یک بخش ضروری از مراقبت های دوران حاملگی است. در این آزمایش بوسیله اندازه گیری برخی نشان گرها در خون مادر، احتمال بروز اختلالات ژنتیکی جنین مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱) بررسی می شود. باتوجه به اهمیت آن، زنان حامله باید اطلاعات قابل اعتمادی در مورد این آزمایش داشته باشند.
آزمایش غربالگری ترکیبی سه ماهه اول در هفته های ۱۱ تا ۱۳ حاملگی (با حداکثر ۶ روز تاخیر) انجام می شود. در این غربالگری، تلفیقی از آزمایشات مختلف مانند میزان هورمون β-HCG (گنادوتروپین جفتی انسانی) و پروتئین پلاسما در رابطه با حاملگی (PAPP-A)، اندازه گیری مایع زیر پوست پشت گردن جنین (شفافیت نوکال یا NT)، انجام می شود و همین طور برمبنای سن مادر، احتمال بروز ناهنجاری ها ارزیابی می شود.
به طور کلی حدود پنج درصد از بانوانی که غربالگری انجام می دهند، بعنوان ریسک بالا مشخص می شوند. این آزمایش بین ۸۲ تا ۸۷ درصد از جنین های مبتلا به سندرم داون را تشخیص می دهد و در کل غربالگری، احتمال خطر بروز ناهنجاری را مشخص می کند و برای تایید وجود یا عدم ناهنجاری، نیاز به آزمایش های تهاجمی بعدی است.
تشخیص سریع ناهنجاری ها موجب اطمینان خاطر والدین مضطرب می شود و داشتن اطلاعات به آنها اجازه می دهد تا در مورد آزمایشات تهاجمی بعدی آگاهانه تصمیم بگیرند. آمنیوسنتز (آزمایش مایع آمنیوتیک)، CVS (نمونه گیری از پرزهای جفتی جنین) و آزمایش cell-free نمونه هایی از آزمایش های تهاجمی برای تشخیص ناهنجاری ها هستند.
با توجه به اهمیت نتایج این آزمایش ها، لازم است که زنان حامله در مراحل اولیه بارداری، در مورد مزایا، خطرات و عوارض جانبی آزمایش های غربالگری مختلف دانش کافی داشته باشند، تا آگاهانه تر تصمیم بگیرند.
مطالعات قبلی نشان داده که غربالگری قبل از تولد با سطح دانش و نگرش زنان حامله مرتبط می باشد و دانش کافی می تواند موجب یک تصمیم گیری آگاهانه شود. همین طور بررسی ها حاکی از این است که پیشینه های قومی در تصمیم برای انجام غربالگری مؤثر است و احتمالاً سطح تحصیلات در این تصمیم گیری ها مؤثر است. بعلاوه آموزش توسط ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی، می تواند در افزایش آگاهی زنان در مورد غربالگری های قبل از تولد، مؤثر باشد.
در ۱۷ آبان ماه سال ۱۳۹۰، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران دستورالعملی صادر کرد که برمبنای آن، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی، ملزم شدند تا غربالگری قبل از تولد را به همه زنان حامله برای تعیین ناهنجاری های احتمالی جنین شامل ناهنجاری های کروموزومی و نقص لوله عصبی، پیشنهاد کنند. این برنامه آزمایش های ترکیبی سونوگرافی، آزمایش خون مادر و همین طور آزمایش های تهاجمی تر را پوشش می دهد. همین طور آزمایش cell-free نیز برمبنای نیاز ارائه می شود.
در مورد میزان دانش و آگاهی زنان حامله ایرانی درباب غربالگری قبل از تولد، مطالعات محدودی انجام شده است. به همین دلیل پژوهشگران با انجام یک مطالعه دانش زنان حامله ایرانی در مورد غربالگری قبل از تولد، سندرم داون و آمنیوسنتز مورد بررسی قرار گرفت و همین طور عواملی که در کسب این اطلاعات موثر هستند نیز ارزیابی شدند.
این مطالعه از فروردین سال ۱۳۹۲ تا تیرماه ۱۳۹۳ در بیمارستان آموزشی مصطفی خمینی تهران انجام شد و ۴۷۱ زن حامله مورد بررسی قرار گرفتند.
بررسی شرکت کنندگان این مطالعه نشان داد که میانگین سن این زنان حدود ۲۹ سال (بین ۱۹ تا ۴۳ سال) بود. بیشتر شرکت کنندگان ۴۱۵ نفر (بیش از ۸۸ درصد) و همسرانشان ۳۹۸ نفر (نزدیک به ۸۵ درصد) دارای تحصیلات دبیرستانی یا دانشگاهی بودند. حدود ۶۵ درصد از شرکت کنندگان اطلاعات خود در مورد غربالگری قبل از تولد، سندرم داون و آمنیوسنتز را از متخصصان مراقبت های بهداشتی به دست می آوردند.
نتایج به دست آمده درباب میزان آگاهی این زنان حامله نشان داد که حدود ۴۵ درصد از شرکت کننده ها معتقد بودند که غربالگری قبل از تولد بطور کامل سلامت جنین را تایید می کند و تنها حدود ۲۵ درصد از افراد معتقد بودند که این آزمایش ها نشان دهنده ناهنجاری های جنینی است.
همچنین بیشتر شرکت کنندگان (بیش از ۷۴ درصد) از خطرات سقط جنین آگاه نبودند و نزدیک به ۲۶ درصد از شرکت کنندگان اطلاع داشتند که آمنیوسنتز می تواند موجب سقط جنین شود.
به طور کل میانگین نمره آگاهی کلی شرکت کنندگان حدود ۹.۹۳ بود. بعلاوه میانگین نمره آگاهی آنان در مورد غربالگری قبل از تولد حدود ۵.۲۶، درباب سندرم داون حدود ۳.۲۵ و در مورد آمنیوسنتز حدود ۱.۴۱ بود.
مادران مسن تری که سن حاملگی حدود ۱۲ تا ۲۵ هفته داشتند، از آگاهی بیشتری برخوردار بودند. آن دسته از بانوانی که خود یا همسرانشان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند، نسبت به زنان دارای تحصیلات ابتدایی از آگاهی بهتری برخوردار بودند. زنان حاملگی که دارای فرزند قبلی با ناهنجاری یا بروز ناهنجاری تولد در خانواده بودند، اطلاعات بیشتری داشتند. بعلاوه مشخص شد هنگامی که متخصصان مراقبت های بهداشتی منبع اطلاعات مادران حامله بودند، اطلاعات مادران بیشتر بود.
به گفته پژوهشگران این مطالعه، «در این بررسی میانگین نمره آگاهی درباب غربالگری قبل از تولد، بالاتر از میزان آگاهی در مورد سندرم داون و آمنیوسنتز بود و این یافته می تواند در درجه اول با این واقعیت ارتباط داشته باشد که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران دستورالعملی برای ترویج این آزمایش ها صادر کرده است.»
بررسی های این مطالعه نشان داد که تعداد زیادی از شرکت کنندگان معتقد بودند که تمام ناهنجاری های مادرزادی را می توان با غربالگری قبل از تولد تشخیص داد. علاوه بر این، آنها احساس می کردند که زمانی که نتایج آزمایش های غربالگری سه ماهه اول و دوم منفی باشد، نوزادانشان مطمئناً گرفتار سندرم داوم نخواهند شد.
بیشتر بخوانید:
چرا غربالگری جنین و سقط درمانی باید تسهیل شود؟
همچنین جالب این جاست که خیلی از شرکت کنندگان از ناتوانی های جسمی و ذهنی در رابطه با سندرم داون ناآگاه بودند. نیمی از شرکت کنندگان تصور می کردند که سندرم داون قابل درمان است و اکثریت آنها از خطرات در رابطه با ابتلای جنین به سندرم داون اطلاعی نداشتند.
به علاوه پژوهشگران این مطالعه دریافتند که شرکت کنندگان در این مطالعه، اطلاعات کم تری در مورد نتیجه تشخیص غربالگری قبل از تولد، نسبت به خود آزمایش داشتند.
یکی از اهداف اصلی این مطالعه، تعیین عواملی بود که در کسب اطلاعات در مورد غربالگری قبل از تولد، سندرم داون و آمنیوسنتز نقش دارند. به همین دلیل مشخص شد که علاوه بر سطح تحصیلات و سطح اطلاعات، عواملی مانند سن مادر، ناهنجاری های مادرزادی قبلی در خانواده و دو منبع اطلاعاتی یعنی متخصصان مراقبت های بهداشتی و اینترنت در میزان اطلاعات مادران حامله نقش مهمی دارند.
پژوهشگران این مطالعه معتقدند که برای به دست آوردن دانش کافی در مورد غربالگری قبل از تولد، دسترسی به منبع اطلاعاتی مناسب، حیاتیست و پیش نیازی برای آگاهی کافی است. این پژوهشگران سفارش می کنند زنان حامله اطلاعات لازم را از مراقبین بهداشتی دریافت نمایند و آنها باید در ارائه اطلاعات و ایجاد آگاهی در مورد سندرم داون نقش محوری داشته باشند.
این پژوهشگران می گویند: ارائه دهندگان مراقبت های دوران حاملگی باید اطمینان حاصل کنند که زنان حامله بطور کامل درک می کنند که سندرم داون با ناتوانی ذهنی مرتبط می باشد و غربالگری قبل از تولد تنها نشان دهنده خطر کم سندرم داون است؛ ولی نمی تواند سلامت جنین را تضمین کند.
آموزش جامع پیش از غربالگری، به زنان حامله اجازه می دهد تا در مورد غربالگری قبل از تولد، سندرم داون و آمنیوسنتز تصمیم آگاهانه بگیرند، بنا بر این پژوهشگران این مطالعه معتقدند که باید جلسات مشاوره برای ارائه اطلاعات کوتاه، واضح و روشن برای تسهیل پروسه تصمیم گیری آگاهانه طراحی شود.
به طور کل نتایج این تحقیق نشان داد که میانگین نمره آگاهی زنان حامله کم تر از نیمی از کل نمرات است و آگاهی زنان حامله درباب غربالگری قبل از تولد، سندرم داون و آمنیوسنتز زیاد نیست. همین طور عوامل مختلفی در این آگاهی نقش دارند.
در انجام این تحقیق؛ مریم ربیعی، زهرا جوهری و اشرف پیراسته پژوهشگران دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد مشارکت داشتند و یافته های این مطالعه در سال ۱۳۹۸ بصورت مقاله علمی با عنوان «آگاهی از غربالگری پیش از تولد، سندرم داون، آمنیوسنتز و عوامل در رابطه با آن در زنان حامله ایرانی: یک مطالعه مقطعی» در مجله بین المللی پرستاری و مامایی مبتنی بر جامعه انتشار یافته است.
به گزارش مطب نما به نقل از ایسنا، لازم به ذکر است که ۱۹ آبان ماه ۱۴۰۰ قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و برمبنای تبصره ۳ ماده ۵۳ این قانون؛ «آزمایش غربالگری و تشخیص ناهنجاری جنین فقط به درخواست یکی از والدین و با تشخیص پزشک متخصص، در خصوص احتمال قابل توجه نسبت به وجود عارضه جدی در جنین، یا خطر جانی برای مادر یا جنین و یا احتمال ضرر جدی برای سلامت مادر یا جنین در ادامه حاملگی مبتنی بر منابع معتبر علمی تجویز می شود، مشروط به آن که احتمال ضرر آزمایش غربالگری و تشخیص ناهنجاری حسب مورد اقوی از احتمال یا محتمل ضرر نسبت به جنین و مادر نباشد و همین طور والدین یا پزشک احتمال عقلایی سقط در اثر آزمایش غربالگری و تشخیص ناهنجاری را ندهند».
همچنین تبصره یک این قانون می گوید که «عدم ارجاع مادر حامله به غربالگری ناهنجاری های جنین توسط پزشکان یا کارکنان بهداشتی و درمانی تخلف نیست و نباید منجر به محاکمه و یا پیگرد آنها شود، مگر آن که پزشک، علم یا ظن قوی به لزوم ارجاع برای درمان مادر و جنین یا حفظ جان مادر داشته باشد».
منبع: مطب نما
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب