عضو هیئت علمی پژوهشكده گیاهان دارویی خبر داد
تهیه نقشه متابولیتی از طعم و بوی زعفران
به گزارش مطب نما عضو هیئت علمی پژوهشكده گیاهان دارویی با بیان این كه ایران موفق به تولید موادی شده كه كیفیت زعفران را مشخص می كنند از تهیه نقشه متابولیتی از طعم و بوی زعفران مناطق زعفران خیز كشور خبرداد.
دكتر حسن رضادوست در گفتگو با ایسنا، با بیان این كه حدود سه یا چهار سال است كه محققان پژوهشكده گیاهان دارویی روی مبحث زعفران فعالیت می نمایند، اظهار داشت: نكته ای كه درباره زعفران وجود دارد این است كه ما در سال شاید حدود بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن (بنا بر سال زراعی كه طبق آمارنامه ای كه وزارت جهاد كشاورزی در سایت دارد) تولید زعفران داریم. به صورت مثال تولید زعفران ایران در سال زراعی ۱۳۹۵ حدود ۳۶۶ تن بوده است. ایران بیشتر از ۸۰ یا ۹۰ درصد سطح زیركشت زعفران دنیا را تحت پوشش دارد و عنوان بزرگترین تولیدكننده زعفران در دنیا به حساب می آید.
وی با اشاره به این كه درباره زعفران دو مسئله كنترل كیفیت و خام فروشی مورد توجه قرار دارد، اظهار داشت: زعفران در نقاط مختلف كشور كاشته می شود؛ مثلاً در سال ۱۳۹۴ ما ۲۲ منطقه زعفران كار در كشور داشتیم و این میزان به علت لوكس بودن زعفران و قیمت بالای آن و هم چنین نیاز آبی كم آن رو به رشد است، از مناطق سردسیر مانند آذربایجان غربی و شرقی تا جنوب و یزد زعفران در حال كاشت است. البته اعداد و ارقام صادرات را باید مسئولان جهاد كشاورزی و گمرك اعلام كنند ولی بخش زیادی از زعفرانی كه در ایران تولید می شود صادر می شود و بخشی از كشورها كه بعنوان واردكننده شناخته می شوند خود بعنوان صادركننده دوم اقدام می كنند؛ مثلاً كشور اسپانیا و افغانستان از ایران زعفران می خرند و بعد صادر می كنند؛ مثلاً اگر ایران ۳۵۰ تن تا ۴۰۰ تن زعفران در سال تولید می كند افغانستان ۳ تن تولید می كند و بعد می بینید كه صادراتش از این مقدار هم بیشتر است این نشان داده است كه زعفران خویش را از جایی دیگر هم تأمین می كند.
معاون فرهنگی پژوهشكده گیاهان دارویی افزود: برای زعفران در دنیا یك استاندارد جهانی به نام ISO3632 وجود دارد كه هر كسی در هر جایی زعفران را تولید می كند طبق یك پروتكل ۳۶۳۲ یا ۲۵۹ استاندارد ایران موظف است بر مبنای روش استكروفوتومتر كه بنا بر آن عصاره زعفران در سه طول موج اندازه گرفته می شود كیفیت زعفران را مشخص نماید.
وی افزود: نخستین كاری كه در حوزه زعفران انجام دادیم این بود كه ماده های مشخص كننده استانداردی كه در دنیا وجود دارد یعنی refrence materialها را تهیه نماییم و ببینیم زعفران ما چه كیفیتی دارد. همزمان با این اقدام كشورهای اسپانیا و ایتالیا مقالاتی را منتشر می كنند كه مثلاً زعفران سه شهر خاص ایران را جمع آوری كردند و هم چنین زعفران سه شهر خاص ایتالیا را هم جمع آوری كردند و متابولیت ها، رنگ و بوی زعفران ایران از زعفران ایتالیا یا اسپانیا كم تر است. این سبب شد كه ما خودمان هم این كار را انجام دهیم و ببینیم می توانیم دریابیم كیفیت زعفران ایران به چه صورت است یا نه؟
عضو هیئت علمی پژوهشكده گیاهان دارویی با اشاره به در دسترس نبودن ماده های منبع برای استانداردسازی زعفران اظهار داشت: refrence های مورد نیاز برای استانداردسازی زعفران در دسترس ما نبود یعنی ماده موثره ای كه مثلاً در شركت سیگما وجود داشت به صورت رنگ خام بود و ناخالصی داشت. این در دسترس نبودن هم طبیعی است چراكه در دنیا زعفران برای ماست و ضرورتی ندارد كشورهای آمریكای و اروپایی رفرنس های آنرا داشته باشند.
پیشنهاد روش جدیدی برای سنجش كیفیت زعفران
رضادوست اضافه كرد: نخستین قدمی كه ما برداشتیم و یك مقاله ای هم در جهت آن منتشر كردیم این بود كه دو روش جدید كه یكی از آنها بر مبنای HPLC و روش دیگری بر مبنای HPTLC است معرفی كردیم و اعلام كردیم كه استاندارد ایزوی ۳۶۳۲ یا ۲۵۹ كه بر مبنای استكروفتومتر است نمی تواند معیار مناسبی برای سنجش كیفیت زعفران باشد. برای این كه این سنجش به صورت دقیق تر انجام گرفته شود ما روش كروماتوگرافی را پیشنهاد كردیم. برای این كه روش كروماتوگرافی را انجام دهیم رفرنس های زعفران را خودمان تهیه كردیم و استانداردهایی را بعنوان معیار كیفیت زعفران را خالص سازی كردیم و هم اكنون به چند شركت خارجی عرضه می دهیم.
دكتر رضادوست با اشاره به خالص سازی استانداردهای رنگ و طعم زعفران اظهار داشت: دفعات اول به صورت مجانی این محصولات را در اختیار شركت های خارجی می گذاشتیم چون كه نمی دانستیم چه نتیجه ای دارند اما الان با قیمت یك دهم قیمت روز دنیا به آنها می فروشیم. حتی شركت های داخلی هم كه تحقیقاتی در این خصوص دارند این استانداردها را دریافت نمودند و ما آماده فروش به آنها هستیم یعنی شاخص رنگ و شاخص طعم زعفران را آماده فروش داریم.
تهیه عصاره استاندارد شده زعفران
وی اضافه كرد: در بحث بوی زعفران آمادگی تولید اسانس داریم ولی اسانس زعفران آن قدر در دسترس بوده كه به دنبال آن نرفتیم. ازاین رو مرحله اولی كه ما این كار را انجام می دهیم این است كه یك روش را جهت بررسی كیفیت زعفران ایجاد كردیم و الان هم مقالاتی در این زمینه داریم و در مرحله ثبت اختراع هستیم. مرحله بعدی این بود كه فعالیت خوبی با وزارت جهاد كشاورزی و سازمان استاندارد انجام دادیم و طی این فعالیت از تمام مناطق زعفران خیز كشور نمونه زعفران جمع آوری كردیم و برای اولین بار نقشه كیفیت كروماتوگرافی برای شاخص های بو و رنگ و طعم به دست آوردیم.
رضا دوست افزود: ما یك نقشه متابولیتی برای كل كشور تهیه كردیم و بنا بر آن تفاوت های زعفران منطقه یزد با منطقه خراسان مشخص می شود. مرحله بعد این بود كه شاخص های رنگ و طعم زعفران را در مقیاس نیمه صنعتی تهیه كردیم. كاری كه هم اكنون انجام دادیم این است كه عصاره استاندارد شده زعفران را تهیه كردیم. این عصاره می تواند به جای خام فروشی زعفران به شركت های دارویی، آرایشی و بهداشتی تحویل داده شود. كه در این مرحله مقیاس صنعتی نداریم ولی قابلیت اینكه در مقیاس صنعتی تولید شود وجود دارد، ازاین رو به جای اینكه سالانه خود زعفران صادر شود می توانیم عصاره را صادر نماییم كه اساساً ارزش افزوده محصولی كه در حال خروج از كشور است اعتبار بهتری خواهد داشت.
وی با اشاره به فعالیتی كه در مورد زعفران در فاز تحقیقاتی انجام شده اظهار داشت: ما توانستیم بار میكروبی زعفران را با استفاده از تكنیك های آزمایشگاه و با همكاری گروه های همكار دانشگاهی پایین بیاوریم. چون كه یكی از مشكلاتی كه درباره زعفران وجود دارد این است كه زعفران می تواند آلودگی های باكتریایی را جذب نماید چون كه كود حیوانی برای آن استفاده می شود و برداشت زعفران با دست اتفاق می افتد.
مشاهداتی درباره استفاده از علف كش ها
رضا دوست اظهار نمود: فعالیت دیگری كه انجام می دهیم در مورد باقی ماندن سموم در زعفران است. گزارش هایی وجود دارد كه نشان داده است گاهی اوقات از علف كش ها استفاده می شود البته در كشت زعفران فراگیر نیست ولی بعضاً نمونه هایی مشاهده شده است.
رضا دوست با اشاره به اینكه مقایسه تكنیك های مختلف عصاره گیری می تواند بیان كند چگونه عصاره ای با كیفیت بالا و در حداقل زمان عرضه نماییم، اظهار داشت: اتفاق خوب دیگری كه در حال انجام می باشد بحث پیشنهاد ارتقای استاندارد ایران از روش های استكروفتومتر و uv visible به روش های كروماتوگرافی كه هم اكنون بنا است به چند آزمایشگاه خوب كشور نمونه های استاندارد را بدهیم و بعد مقایسه بین آزمایشگاهی را انجام دهیم كه اگر این مقایسه تكمیل شود روش ها می تواند در همه آزمایشگاه ها پیاده شود و از این به بعد هر آزمایشگاهی به غیر از روش سنتیuv visible بتواند از روش كروماتوگرافی كه دقیق تر است، تداخلات كیفی كمتری دارد و معیار درست سنجش زعفران است، استفاده نماید. روشuv visible روشی است كه به صورت روتین از زعفران عصاره گرفته می شود و این عصاره به دستگاه ماورای بنفش مرئی داده می شود و آن دستگاه سنجش می كند.
معاون فرهنگی پژوهشكده گیاهان دارویی با اشاره به گزارش هایی در خصوص بهتر بودن زعفران افغانستان از زعفران ایران اظهار داشت: ما وقتی این روش را عرضه كردیم می توانیم با اطمینان بیشتری بگوییم كه جایگاه زعفران ما نسبت به زعفران مكزیك، یونان، ایتالیا، اسپانیا و مالزی و افغانستان كجاست، ما این روش را با همكاری مركز همكاریهای ریاست جمهوری مدیریت می نماییم. ما بعنوان تنها تولید كننده عمده زعفران دنیا باید به جهان نشان دهیم كه مقالاتی كه می گویند زعفران اسپانیا یا افغانستان بهتر است صحیح نیست.
وی درباره انتشار داده ها اظهار داشت: برخی داده ها چون داده هایی كشوری است و بحث اطلاعات ملی در بین است ترجیح می دهیم كه منتشر نشود.
به گفته رضادوست خام فروشی زعفران بین ۲ تا ۱۰ درصد گردش مالی تجارت زعفران را تشكیل می دهد. بخش اصلی تجارت زعفران بخشی است كه زعفران تبدیل به فرآورده های دارویی یا محصولات آرایشی و بهداشتی می شود.
اثرات درمانی زعفران
رضادوست تصریح كرد: در یك مورد ما از زعفران عصاره ای تهیه كردیم كه در مورد بعضی بیماری های سیستم های عصبی جواب های فوق العاده گرفتیم این نشان داده است زعفران پتانسیل دارویی بالایی دارد. مضاف بر اینكه ما افرادی مثل دكتر آخوند زاده و حسین زاده داریم كه مطالعات تكنیكی خوبی را بر اثرات ضد فراموشی و بیماری های ضد عصبی زعفران انجام دادند و جواب های خوبی هم گرفتند. این نشان داده است كه ما می توانیم بجز خام فروشی فرآورده های دارویی هم راهكارهایی داشته باشیم. به نظر می آید كه به جای خام فروشی زعفران می توانیم این ماده را به محصول با كیفیت تری تبدیل نماییم و سهم مان را از بازار جهانی اگر ۲ تا ۵ درصد است به ۵۰ یا ۶۰ درصد برسانیم.
وی در انتها اظهار نمود: بیشتر تمركز تحقیقاتی ما تهیه رفرنس های استاندارد زعفران و عصاره های استاندارد شده زعفران و تبدیل به احسن كردن این ماده بوده است. در طول ۳ الی ۴ سال ۴ دانشجوی كارشناسی ارشد در این زمینه كار كردند و فارغ التحصیل شدند. فعالیت بعدی كه مقرر است در آینده صورت گیرد این است كه بتوانیم فركشن های خالص زعفران را در سلول های سرطانی یا بیماری سیستم های عصبی بررسی نماییم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب